Villa achterwerk

HENGELO - Landschap Overijssel heeft een kort geding aangespannen tegen de krakers van de Huize Oosterhof op het landgoed Lonnekermeer. De krakers moeten er nog dit jaar uit, omdat de natuurbeschermers anders de subsidie mislopen die ze krijgen voor de noodzakelijke geluidsisolatie. Directeur drs. F. Naber van de provinciale organisatie voor natuurbescherming werd ruim twee weken geleden onaangenaam verrast door het bericht over de komst van krakers in het rijksmonument. 'We hadden net met een makelaar een tijdelijke bewoningsovereenkomst gesloten om acties als deze te voorkomen. We waren dus net te laat.' De kraakactie betekent een fikse streep door de rekening van het Landschap Overijssel. Dat was ver gevorderd met de voorbereiding voor isolatiewerkzaamheden, bedoeld om in de villa het vliegtuiglawaai van de dichtbij gelegen vliegbasis Twenthe te verminderen. Medewerkers van het Landschap Overijssel hebben de villa een aantal keren bezocht, sinds de krakers er binnendrongen. Ze werden de ene keer wel en de andere keer niet toegelaten. 'Dat hangt van hun stemming af,' zegt Naber. Daarom weet hij ook niet of de krakers eventueel toestemming geven om toch met de isolatiewerkzaamheden te beginnen. In dat geval stelt Landschap Overijssel in ieder geval de subsidie veilig. De geluidsisolatie is noodzakelijk om het voormalige buitenhuis van de familie Stork weer voor bewoning geschikt te maken. De laatste bewoonster, mevrouw De Boer, vond dit niet nodig. 'Wij willen de villa op de particuliere markt verhuren, zodra de isolatiewerkzaamheden zijn uitgevoerd,' zegt Naber. 'Het is de bedoeling dat er 1 bewoner komt en niet een aantal gezinnen of een bedrijf. Daar is het pand ook helemaal niet geschikt voor en het pas ook niet bij een landgoed. Het is bovendien een rijksmonument. Daar kun je helemaal niet zoveel mee. Uiteraard moet de toekomstige bewoner wel gevoel hebben voor het wonen op een landgoed.' In de villa blijken veertien krakers te wonen, waaronder de jongelui die tot aan de sloop in het voormalige vrachtwagenmuseum aan de Twekkelerweg woonden. Ze beschikken over electriciteit en de kachel brandt. Oude maar niet versleten meubels, geluidsapparatuur, koffie, drank en eigen foto's langs de trapopgang maken het interieur huiselijk. Een van de villabewoners is de 19-jarige Eelco. Hij zegt dat ze zeker niet van plan zijn om vernielingen aan te richten en -wat hem betreft- de villa ook weer verlaten als de rechter dat zo bepaalt. 'Dat we dit pand gekraakt hebben komt omdat we uit dat oude vrachtwagenmuseum moesten en er woningschaarste is. Bovendien stond dit pand al lang leeg. We waren ook bang dat anderen er in zouden trekken die het wel zouden vernielen.' Huize Oosterhof werd in 1923 gebouwd naar een ontwerp van de beroemde architect Karel Muller, die ook het tuindorp 't Lansink tekende. Het werd het middelpunt van het 98 hectare grote landgoed dateert al uit de periode van rond 1860. De twee meren zijn ontstaan door het uitgraven van het zand voor de spoorlijn Almelo-Salzbergen en het verhogen van het spoortalud door Hengelo.

Eigenaar Het Overijssels Landschap probeert een groep krakers in kort geding uit de Villa Oosterhof te krijgen. Maar de rechtbank geeft de krakers nog even respijt. De krakers zien het als een overwinning, gisteravond was het feest. Nee, rechtbankpresident H. Drewes ziet het spoedeisende karakter niet zo van het kort geding dat Het Overijssels Landschap tegen de krakers van villa Oosterhof heeft aangespannen. De villa aan het Lonnekermeer heeft geruime tijd leeggestaan. In oktober heeft een groep krakers er z'n intrek genomen. Nu eist de eigenaar dat de krakers vertrekken. Want er moeten geluidwerende maatregelen worden genomen. En voor het eind van het jaar moet daarmee worden begonnen, anders komt er geen rijksbijdrage. Advocaat R. Buysrogge - toga en stropdas - verdedigt de belangen van Het Overijssels Landschap. B. Hoeijmakers - legerkleding en hanekam - voert de verdediging namens de krakers. Er is helemaal geen spoedeisend karakter bij een eventuele ontruiming, zegt hij. Van een eventueel toegezegde subsidie hebben de krakers niets gezien. Het pand is een rijksmonument. Volgens de woordvoerder van de krakers is protest aangetekend tegen de aangevraagde bouwvergunning. Volgens hen heeft Het Overijssels Landschap in de dagvaarding opzettelijk verzuimd te melden dat het om een rijksmonument ging. Een bouwvergunning aangevraagd voor het pand? 'Voor dit werk is geen bouwvergunning nodig', zegt R. Buysrogge. Maar inmiddels heeft Hoeijmakers het bewijs dat dat wel het geval is al overhandigd aan de rechtbankpresident, die vervolgens Het Overijssels Landschap de oren wast: 'U mag helemaal niet beginnen met een verbouwing.' Drewes schetst dat het nauwelijks nog mogelijk is dat de bouwvakkers nog dit jaar aan het werk gaan in het pand. Medewerkers van Het Overijssels Landschap vertellen vervolgens hoe hen door de krakers de toegang tot het pand is geweigerd. 'Hoewel daar vooraf wel afspraken over waren gemaakt. Er waren zelfs mensen van de Rijksmonumentencommissie voor overgekomen uit Zeist.' Hoeijmakers: 'Er was inderdaad een afspraak gemaakt. Maar toen stonden ze met zeven man voor de deur. Dat vonden we intimiderend en we hebben ze de toegang geweigerd.' 'Maar', vroeg Drewes aan de krakers, 'bent u het met me eens dat u op termijn uit het pand zult moeten? En bent u dan in principe bereid mee te werken aan de voorbereiding van de verbouwing.' De woordvoerder van de krakers antwoordde op beide vragen bevestigend. 'Het liefst willen we na de winter weg.' Waarop Drewes voorstelde het kort geding aan te houden. De advocaat van het landschap liet nogmaals weten dat het cruciaal is dat voor het einde van het jaar 'een aanvang wordt gemaakt met het werk.' Tegen de krakers zei Drewes: 'Voor u is het zaak de tijd die u nog heeft om te zien naar iets anders.'

Ze wonen op een van de mooiste plekken in de omgeving. De statige villa Huize Oosterhof dateert uit het begin van de vorige eeuw en is binnen nog in originele staat. Vanuit de woonkamer heb je uitzicht op het Lonnekermeer. De krakers, de tijdelijke bewoners van De Villa, zijn nog nooit zo zuinig geweest op een woning. HENGELO - Een beetje verscholen voor de buitenwereld ligt Huize Oosterhof. Pal achter de wijk Groot Driene. Het gebied op een driegemeentenpunt: de grenzen van Hengelo, Enschede en Dinkelland (waar Weerselo in op is gegaan) komen hier samen. Het natuurgebied Lonnekermeer is vrij toegankelijk, de statige villa die aan de oever van het meer ligt niet. Een decembermist hangt over het gebied. Op het Lonnekermeer ligt ijs. Maar schaatsen is deze donderdag al niet meer mogelijk. De waarschuwingsbordjes verboden in te rijden en verboden te wandelen die aan de Leutinkveldweg en Nieuwe Grensweg zijn neergezet schrikken de meeste wandelaars af. In die zin is het dus eigenlijk opmerkelijk dat de krakers uberhaupt hebben ontdekt dat de statige villa Huize Oosterhof leeg staat. Maar als de woningnood hoog is, maakt dat creatief. Toen hun voormalige woning - een kraakpand aan de Twekkelerweg in Hengelo - werd gesloopt, moesten ze snel op zoek naar andere woonruimte. Even nog hebben ze in een leegstaand kerkgebouw in Hengelo gebivakkeerd, maar dat was het ook niet. Via via hoorden ze dat de oude villa al zo'n beetje anderhalf jaar leeg stond. De laatste bewoner, mevrouw Stork-de Boer, overleed in 2000. Vorig jaar kwam het pand in bezit van Landschap Overijssel. 'Die meldden zelfs op hun internetsite dat het pand leeg stond', zegt Bart-Jan, een van de krakers. Met negen mensen hebben ze De Villa gekraakt. Sinds oktober wonen ze er. Dat kraken zelf ging eigenlijk heel eenvoudig, zeggen de tijdelijke bewoners. 'Je kon zo naar binnen, er was stroom en de kachel brandde.' In de keukenkast hingen bovendien alle sleutels van het pand. Krakers uit principe zijn het. De krakers zeggen 'bewust na te denken over de keuzes die je maakt.' En ze vinden het doodzonde dat het pand al zo lang leeg staat. 'Als je een huurhuis wilt hebben moet minstens een paar maanden ingeschreven staan. Huren is gewoon ontzettend dom', klinkt het. Het is een schitterend pand, ontworpen door 'Tuindorp-architect' Karel Muller. En zo mogelijk nog opmerkelijker is dat het pand na een kleine honderd jaar nog bijna in originele staat verkeert. De oude tegeltjes - 'witjes' - zitten nog in toiletten en keukens, het terrazzo op de benedenverdieping, de paneeldeuren, het zit er allemaal nog in. Behalve in de voormalige bibliotheek annex rookkamer ligt overal op de benedenverdieping prachtig terrazzo dat is ingelegd met mozaiek. De bel in de bieb waarmee de dienstbode ooit kon worden besteld werkt niet meer. De paneeldeuren zijn vaak nog voorzien van porseleinen knoppen met bloemetjesmotief. Je kunt het mooi vinden of niet, het is waarschijnlijk wel origineel. Nee, de krakers hebben het aantal deuren van hun villa nooit geteld. Maar het zijn er veel, heel veel. De toiletten hebben ze wel gesteld. Het zijn er maar liefst vijf. De originele houten zittingen zitten er nog op. Het koperen deurbeslag met de schuifknopjes 'vrij' en 'bezet' is ook nog origineel. In de kelder is goed te zien dat de familie Stork, die het huis destijds liet bouwen, geld had. En van wijn hield. In de wijnkast in de kelder bijvoorbeeld kan een enorm aantal flessen worden opgeslagen. Grote vleeshaken zitten nog aan het plafond. Daar hingen in het verleden waarschijnlijk stukken spek aan te drogen. Ook de grote woonkeuken is nog steeds in originele staat. Hier is ook duidelijk te merken dat de mensen de afgelopen honderd jaar een stuk langer zijn geworden. Want gemeten naar hedendaagse begrippen is het aanrecht veel te laag, net zoals de immense schouw. Opruimen is niet de grootste hobby van de huidige bewoners, zo blijkt tijdens een rondgang. Zelf moeten ze er wel een beetje om lachen. 'Kijk maar een in een studentenhuis, daar is het nog erger', klinkt het. Maar we houden het pand wel in originele staat, wordt erbij aangetekend. Wat heet. De bewoners zijn er zelfs zuinig op. Passen op dat er niet zomaar schroeven of spijkers de muur in gaan. Ze weten ook dat de eigenaar er nauwkeurig op toeziet dat er niets beschadigd wordt. 'Zoiets moois als dit krijgen we nooit meer', zegt Silke, terwijl ze de verslaggever de big tour door de villa geeft. Nee, ze vindt het niet vervelend om het huis voor de zoveelste keer te laten zien. Ze wijst op de loper die op de statige trap ligt. 'Zelf gelegd, het ding hebben we gevonden bij het grof vuil. Het paste precies.' Ook boven zijn overal de prachtige details bewaard gebleven. Zo'n beetje iedere slaapkamer heeft twee grote wastafels. In verschillende slaapkamers boven zit ook een schouw. Toen ze het pand kraakten konden ze er zo in, vertelt Bart-Jan. De kachel brandde al. En brandt nog steeds: de temperatuur is continu 17 graden. De bewoners hebben een extra trui aangetrokken en klagen niet. Water en stroom zijn er ook. Een telefoonaansluiting is er niet. Internetten kunnen is dus onmogelijk. Huize Oosterhof is ook niet aangesloten op de kabel. Alleen Nederland 1, 2 en 3 zijn via de ouderwetse antenne te ontvangen. Enkele weken geleden stonden Bart-Jan en Silke tegenover de advocaat van Landschap Overijssel voor de Almelose rechtbank. De eigenaar wilde de tijdelijke bewoners er zo snel mogelijk uit hebben. Het heeft ze een paar dagen studeren gekost, maar tegenover de professionele advocaat sloegen de amateur-juristen geen gek figuur. De krakers voerden hun eigen verdediging. Ze lieten de rechter zien dat een vergunning was aangevraagd om het pand te isoleren. Nee, daar wist de advocaat van het Landschap niets van. De rechter hield de zaak aan. Voor de bewoners van Huize Oosterhof betekent het in de praktijk dat ze er nog even mogen blijven wonen. Echt op zoek naar wat anders zijn ze nog niet. Maar ze realiseren zich wel dat het niet eeuwig kan duren. 'Waarschijnlijk kunnen we er nog wel tot eind januari blijven.'

De krakersbeweging is sinds 2002 officieel terug in Hengelo. Haar grootste succes: de kraak van Huize Oosterhof, waar ze van de rechter nog even mag blijven ook. Het was in 2000 begonnen met de kraak van de voormalige Ariensschool door het kunstenaarscollectief Charly. Maar dit jaar vestigde de kraakbeweging zich definitief in Hengelo. De gemeente raakte er zelfs een beetje van slag van en probeerde haar via een wanhopige maatregel tegen te houden. Tevergeefs, want er werden heel wat in het oog springende panden langere of kortere tijd door de krakers 'gevorderd': de vroegere limonadefabriek aan de Twekkelerweg, de directiewoning van de Hengelosche Bierbrouwerij aan de Brouwerijstraat, de vroegere dienstwoning naast het Volksbad aan de Oldenzaalsestraat en de Willibrorduskerk aan het Olympiaplein. Maar de grootste overwinning was toch wel de kraak van Huize Oosterhof aan het Lonnekermeer. De eigenaar ving zelfs bot bij de rechter, die oordeelde dat de krakers er nog wel even mochten blijven, omdat er onvoldoende haast zou zijn met het aanbrengen van geluidswerende maatregelen. Dat leidde tot nog meer gekraak: afkomstig van de kiezen van de eigenaar.